Booklover Léon

Urk is beroemd en berucht als een gesloten, ondoordringbare gemeenschap. Hoewel het niet langer een eiland is, heeft het vissersdorp nog steeds alle eigenschappen daarvan. Er moest een Belg aan te pas komen om door te dringen tot de kern van Urk. Journalist Matthias Declercq verbleef er een aantal maanden, hij ging drinken, vissen, bidden en (een beetje) vechten met de Urkers. Zo won hij hun vertrouwen. De Urkers vertellen hem over hun leven. De sociale cohesie die tegelijkertijd verbindt en verstikt. Waar het geloof families verscheurd, de dreiging van de zee altijd aanwezig is voor de vissers. Het resultaat is een fascinerend inkijkje in Urk. Het dorp met de jongste bevolking van het land, met de hoogste kerkdichtheid en talloze illegale kroegen. God, vis, drugs en Rock ’n Roll.

Auke van der Woud is misschien wel de beste Nederlandse historicus van dit moment (en het is een grove schande dat zijn Koninkrijk vol sloppen niet meer leverbaar is). Zijn invalshoek is altijd verrassend en verfrissend. In zijn nieuwste boek beschrijft hij de geschiedenis van de landbouw en het Nederlandse landschap. Rond 1800 bestond Nederland voor een groot deel uit woeste natuur. Vanaf 1850 werd begonnen met de ontginning van die woeste gronden. Nederland werd geordend, gerationaliseerd en productief gemaakt. De verandering van het landschap veranderde ook de Nederlandse samenleving en uiteindelijk de Nederlander. Van der Woud laat zien hoe Nederland een welvarend land werd door het opnieuw inrichten van het landschap, maar heeft ook oog voor de prijs die we daarvoor betaalden. Een absolute eye-opener.

De eerste mens die een oester at moet verdomd dapper zijn geweest. Eerst een schelp openpeuteren om een ongekookte, glibberige substantie naar binnen te sleurpen. Cody Cassidy onderzocht de impact van belangrijke ontdekkingen van de mensheid. Hij creëert een fictief historisch personage dat als eerste een belangrijke ontdekking doet. Zijn inzichten zijn verfrissend en verassend: de uitvinding van de draagdoek zorgde ervoor dat een moeder eten kon blijven zoeken zonder haar kind uit het oog te verliezen. De draagzak vergrootte de overlevingskansen voor moeder én kind. Het boek zit vol van dit soort verhalen: wie vond de pijl en boog uit? Wie ontdekte het vuur? Wie maakte het eerste wiel? Wie was de eerste ruiter? Allemaal ogenschijnlijk kleine vindingen die het genie van de mens aantonen. En wat betreft de dappere eerste oestereter: zij had niet alleen een bewonderenswaardige culinaire doodsverachting, maar ook een imponerende kennis van het getij.

Een fonkelnieuwe vertaling van Joseph Roths Tarabas uit 1934. Tarabas vertelt het verhaal van de zoon van een rijke Russische grootgrondbezitter. Na zijn ballingschap in New York keert Tarabas na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog terug naar Europa. Moordend en plunderend trekt hij aan het hoofd van zijn militie door Oost-Europa. Macaber hoogtepunt van het boek is Roth’s beschrijving van een pogrom. Roth stompt de lezer in de maag met zijn heldere, sobere stijl. De gruwelijke moordpartij is een voorbode van het lot van de Joodse bevolking in Oost-Europa. Huiveringwekkend en vintage Roth!

Een onverwoestbare klassieker. Wesseling schrijft met zijn bekende, heldere stijl over het hoogtepunt (of liever dieptepunt) van het Europese imperialisme. Europese militairen, avonturiers en ambtenaren claimden voor hun landen grote delen van Afrika. De waanzin van de Europese expansie spat van de pagina’s. In hoofdsteden op duizenden kilometers van het continent werd besloten over het lot van volkeren in Afrika. Een verhaal over macht, nationalisme, ambitie, racisme en misplaatst idealisme. Met grote gevolgen voor het huidige Afrika.

De Spartanen spreken nog altijd tot de verbeelding (en dan bedoel ik niet die uit Rotterdam West, maar die uit het oude Griekenland). Ze figureren in historische romans en (slechte) actiefilms. Maar wat weten we eigenlijk van ze? Bijna alle geschreven bronnen zijn van ‘andere’ Grieken. Andrew Byaliss zet het in dit prachtig uitgevoerde boekje op een rijtje. Hij ontrafelt in een heldere stijl feit en fabel van een intrigerend volk uit de oudheid. Ideaal voor wie meer wil weten over de geschiedenis achter de mythes.

Alles van Joseph Roth is fantastisch. Als ik er één uit zijn werk moet kiezen is dat De Radetzky mars. Een dramatisch epos over de ondergang van het Habsburgse Rijk aan de hand van het leven van Luitenant Von Trotta. Een melancholisch verhaal over overleven in een snel veranderende wereld.

Tim Krabbé ging als dertiger fanatiek wielrennen. In De renner zitten wij in zijn hoofd tijdens de loodzware Ronde van Mont Aigoual, een amateurkoers in de Ardeche. De fysieke inspanning, de pijn en de gedachten tijdens de rit; de lezer voelt het mee. De renner was voor mij de aanleiding om een racefiets aan te schaffen (en die vervolgens een half jaar onaangeraakt in de schuur te laten staan).

Slaapwandelaars vertelt het verhaal over hoe een lokale terreuraanslag in Sarajevo uitmondde in de Eerste Wereldoorlog. De historicus Christopher Clark beschrijft hoe de diverse Europese regeringen reageerden op de crisis. De fatale beslissingen die zij namen uit angst, overmoed, verkeerde aannames, incompetentie en misplaatste loyaliteit. Clark wijst geen schuldige aan voor de oer catastrofe van de twintigste eeuw.

In 1672 balanceerde de Republiek op het randje van de afgrond. Historicus Luc Panhuysen laat in Rampjaar 1672 aan de hand van de correspondentie van de familie van Reede zien hoe Nederland dat jaar overleefde. Vader Godard Adriaan was diplomaat in Pruissen, zoon Godard diende in het leger, moeder Margharetha vluchtte uit het familieslot naar Amsterdam. Meeslepende geschiedschrijving van de bovenste plank.

Venitsja heeft dorst. Altijd en heel veel dorst. Je zou kunnen zeggen dat de drank zijn leven beheerst. Venedikt Jerofejev beschrijft Venitsja’s in alcohol gedrenkte treinreis in het Rusland van de jaren ’70. Moskou op sterk water is grappig, filosofisch en één lang delirium. Je zou er dorst van krijgen.

Hoe zou het zijn als de verbeelding aan de macht kwam? In 1918 gebeurde het. In München werd de journalist en schrijver Kurt Eisner de president van de Vrije republiek Beieren. Literaire zwaargewichten als Ernst Toller, Thomas Mann en Rainer Maria Rilke steunden hem. Volker Weidermann beschrijft met veel vaart dit politieke experiment in zijn boek Dreamers, when the writers took power, Germany 1918.

Hij is de ongekroonde koning van de literaire non-fictie: Frank Westerman (al kan Jan Brokken er ook wat van). Ingenieurs van de ziel vertelt het verhaal van de Sovjetschrijvers. Andrej Platonov, Konstantin Paustovski en mindere goden stelden zich in dienst van het Sovjet ideaal van de nieuwe mens. Maar de teleurstelling lag al snel op de loer. Wát een verteller is die man!

De Russische revolutie van 1917 vaagde de aristocratie van de aardbodem. Binnen enkele maanden werd een sociale klasse die eeuwen het Russische Rijk in weelde had geregeerd, opgejaagd, verdreven en vermoord. Maar Verloren adel is ook een verhaal van aanpassing en overlevingsdrang. Meesterlijk vertelt door Douglas Smith.

In 1944 werd in het Zuid Hollandse dorpje Rhoon, het geboortedorp van Jan Brokken, een Duitse soldaat gedood bij een sabotagedaad. De wraak van de bezetter is meedogenloos: zeven mannen worden geëxecuteerd en hun huizen in brand gestoken. Decennialang wordt er in het dorp gezwegen. Jan Brokken gaat in De vergelding op zoek naar antwoorden: wie pleegde de daad? Waarom? Was het een ongeluk?