Booklover Léon

De Spartanen spreken nog altijd tot de verbeelding (en dan bedoel ik niet die uit Rotterdam West, maar die uit het oude Griekenland). Ze figureren in historische romans en (slechte) actiefilms. Maar wat weten we eigenlijk van ze? Bijna alle geschreven bronnen zijn van ‘andere’ Grieken. Andrew Byaliss zet het in dit prachtig uitgevoerde boekje op een rijtje. Hij ontrafelt in een heldere stijl feit en fabel van een intrigerend volk uit de oudheid. Ideaal voor wie meer wil weten over de geschiedenis achter de mythes.

Op 1 september 1939 begon de Tweede Wereldoorlog met de Duitse invasie van Polen. Over de Poolse veldtocht is weinig geschreven, in de meeste overzichtswerken wordt het in enkele regels, of hooguit een paar pagina’s afgedaan. Roger Moorhouse beschrijft de Poolse veldtocht in al zijn facetten: de bombardementen op steden, de etnische zuiveringen, het vaak heroïsche verzet van het Poolse leger, de aarzelende houding van de geallieerden, het verraad van Stalin en de mythe van Poolse lansiers tegen Duitse tanks. De traditionele geschiedenissen beschrijven de veldtocht uit Duits perspectief, vaak gekleurd door de propaganda van de Blitzkrieg. Moorhouse gebruikte Poolse archieven en bronnen. Eindelijk een waardige geschiedenis van de veldtocht waarmee de Tweede Wereldoorlog begon.

Bert Wagendorp schrijft boeiend over sport in het algemeen en wielrennen in het bijzonder. Hij heeft een prikkelende eigen kijk op zaken als doping, romantiek, commercialisering. De artikelen in Hoe Peter Sagan mijn geliefde verleidde zijn al eerder gepubliceerd, maar geven een mooi overzicht van het werk van een bevlogen journalist. Bij gebrek aan Tour de France een mooi alternatief voor de lome zomerdagen.

Louis van Gaal blikt terug op zijn carrière zoals je dat van hem verwacht: dominant, dwingend en overtuigd van zichzelf. Hij vertelt over zijn successen bij Ajax, Barcelona, AZ, Bayern München, Oranje en Manchester United. En heeft hij zelf geen succes, dan heeft hij toch op zijn minst de basis gelegd voor de successen van zijn opvolgers. Ook de mensen waarmee Van Gaal werkte komen aan het woord. Robben, Sneijder, Van Persie en Pep Guardiola vertellen over hun tijd met Van Gaal. Zelfs zijn oude vijand Uli Hoeness heeft lovende woorden. Kortom, het is allemaal wel heel erg veel Louis van Gaal. Maar als je daartegen kunt, is het een mooi inkijkje in de werkwijze van de trainer-coach Louis van Gaal.

In de zitting van een oude stoel worden documenten van een SS-officier gevonden. Daniel Lee gebruikte deze documenten om het leven en de carrière van de officier te reconstrueren. Dit levert een fascinerende zoektocht op naar de loopbaan van een SS’er uit de grauwe middenmoot van de bureaucratie. Lee sprak met nabestaanden en zocht in archieven over de hele wereld. Over de beulen en de top van de SS is al veel geschreven. Maar in dit boek komt een andere groep naar voren: de “doorsnee” SS’er. Wie waren deze mannen en wat dreef hen? Hoe gaan de generaties na hen om met de daden van hun ouders? Geschreven als een thriller.

De duizendjarige geschiedenis van het Habsburgse Rijk is eigenlijk een meeslepende familiegeschiedenis. Door een uitgekiende huwelijkspolitiek, een constante productie van nakomelingen en een flinke dosis geluk wist de familie eeuwenlang een vooraanstaande rol op het Europese toneel te spelen. Een wereldrijk als een familiebedrijf. Randy is een heerlijke verteller uit de Britse traditie. De eerste hoofdstukken over de vroege middeleeuwen zijn even doorbijten, maar het geduld wordt ruimschoots beloond. In juni verschijnt de Nederlandse vertaling.

Alles van Joseph Roth is fantastisch. Als ik er één uit zijn werk moet kiezen is dat De Radetzky mars. Een dramatisch epos over de ondergang van het Habsburgse Rijk aan de hand van het leven van Luitenant Von Trotta. Een melancholisch verhaal over overleven in een snel veranderende wereld.

Tim Krabbé ging als dertiger fanatiek wielrennen. In De renner zitten wij in zijn hoofd tijdens de loodzware Ronde van Mont Aigoual, een amateurkoers in de Ardeche. De fysieke inspanning, de pijn en de gedachten tijdens de rit; de lezer voelt het mee. De renner was voor mij de aanleiding om een racefiets aan te schaffen (en die vervolgens een half jaar onaangeraakt in de schuur te laten staan).

Slaapwandelaars vertelt het verhaal over hoe een lokale terreuraanslag in Sarajevo uitmondde in de Eerste Wereldoorlog. De historicus Christopher Clark beschrijft hoe de diverse Europese regeringen reageerden op de crisis. De fatale beslissingen die zij namen uit angst, overmoed, verkeerde aannames, incompetentie en misplaatste loyaliteit. Clark wijst geen schuldige aan voor de oer catastrofe van de twintigste eeuw.

In 1672 balanceerde de Republiek op het randje van de afgrond. Historicus Luc Panhuysen laat in Rampjaar 1672 aan de hand van de correspondentie van de familie van Reede zien hoe Nederland dat jaar overleefde. Vader Godard Adriaan was diplomaat in Pruissen, zoon Godard diende in het leger, moeder Margharetha vluchtte uit het familieslot naar Amsterdam. Meeslepende geschiedschrijving van de bovenste plank.

Venitsja heeft dorst. Altijd en heel veel dorst. Je zou kunnen zeggen dat de drank zijn leven beheerst. Venedikt Jerofejev beschrijft Venitsja’s in alcohol gedrenkte treinreis in het Rusland van de jaren ’70. Moskou op sterk water is grappig, filosofisch en één lang delirium. Je zou er dorst van krijgen.

Hoe zou het zijn als de verbeelding aan de macht kwam? In 1918 gebeurde het. In München werd de journalist en schrijver Kurt Eisner de president van de Vrije republiek Beieren. Literaire zwaargewichten als Ernst Toller, Thomas Mann en Rainer Maria Rilke steunden hem. Volker Weidermann beschrijft met veel vaart dit politieke experiment in zijn boek Dreamers, when the writers took power, Germany 1918.

Hij is de ongekroonde koning van de literaire non-fictie: Frank Westerman (al kan Jan Brokken er ook wat van). Ingenieurs van de ziel vertelt het verhaal van de Sovjetschrijvers. Andrej Platonov, Konstantin Paustovski en mindere goden stelden zich in dienst van het Sovjet ideaal van de nieuwe mens. Maar de teleurstelling lag al snel op de loer. Wát een verteller is die man!

De Russische revolutie van 1917 vaagde de aristocratie van de aardbodem. Binnen enkele maanden werd een sociale klasse die eeuwen het Russische Rijk in weelde had geregeerd, opgejaagd, verdreven en vermoord. Maar Verloren adel is ook een verhaal van aanpassing en overlevingsdrang. Meesterlijk vertelt door Douglas Smith.

In 1944 werd in het Zuid Hollandse dorpje Rhoon, het geboortedorp van Jan Brokken, een Duitse soldaat gedood bij een sabotagedaad. De wraak van de bezetter is meedogenloos: zeven mannen worden geëxecuteerd en hun huizen in brand gestoken. Decennialang wordt er in het dorp gezwegen. Jan Brokken gaat in De vergelding op zoek naar antwoorden: wie pleegde de daad? Waarom? Was het een ongeluk?