Boekhandel De Vries Van Stockum Haarlem

Dwaal door een boekhandel verdeeld over meerdere historische panden en snuffel stiekem aan de oudste muur in Haarlem.

De boekverkopers lopen regelmatig met onze klanten en bezoekers door de winkel om aan de hand van de architectonische kenmerken de historie van de boekhandel en de panden te vertellen. En als ze na sluitingstijd alles op slot gooien en het pand verlaten, kun je de muren bijna horen fluisteren.

Verhalen beginnen hier

Plan je bezoek | Praktische informatie

• - De ingang van de winkel bevindt zich aan de Jacobijnestraat 7 (open in Google Maps)
  
• - Je kunt het beste parkeren in de Raaks parkeergarage: inrijden te Zijlvest 45 (open in Google Maps). De voetgangers in- en uitgang is bij de Raaks / Drossestraat (open in Google Maps)
  
• - Bekijk de actuele openingstijden en contactinformatie van de winkel hier.
• - Sinds april 2023 kun je meteen je nieuwe boek lezen in het gezellige Le Petit Cafe, een Franse bistro die verbonden is met de winkel. De hoofdingang bevindt zich aan de Gedempte Oude Gracht. Meer informatie en reserveren via hun website (deze link opent in een nieuw venster).
  

Over de winkel

Deze boekhandel werd in 1905 geopend door de overgrootvader van de huidige directeur in de Jacobijnestraat 3. In de loop van haar geschiedenis is het uitgebreid naar de vier omliggende panden en een tuin die met elkaar verbonden zijn door kleine doorgangetjes uit liefde voor de historische waarde van deze gebouwen. Zo is de sfeer ook intiem gebleven.

Het pand zélf is een verhaal dat waarschijnlijk begon rond het jaar 1500. Van de immense houten balken in het plafond tot de kelder waar de kooltjes voor de openhaard (die tot 3 jaar geleden nog ’s winters in gebruik was) nu stof liggen te vergaren. En van de monumentale gevels tot aan de restanten van de oude stadsmuur in de kinderboekenafdeling.

Heerlijk dwalend tussen de boeken vergeten klanten vaak de tijd. Maar de smartwatches van de familie De Vries staan zeker niet stil. “Dat zit in ons bloed. Mijn overgrootvader was al vernieuwend. Zo was hij de eerste boekhandelaar in Nederland die zijn deuren open liet staan – tot groot ontzet van de boekenwereld. De juiste balans hierin vinden is best lastig. Onze klanten zijn dol op ons van geschiedenisdoordrongen gebouw. Het belangrijkste is dat we de historische waarde vieren, maar dat het ons niet in de weg moet zitten om belangrijke vernieuwingen door te voeren die wat ons betreft in het belang zijn voor het voortbestaan van onze mooie boekhandel.”- Jeltje de Vries (directeur)

De geschiedenis van Haarlem, het pand en de boekhandel

In den beginne

Haarlem is waarschijnlijk al voor de middeleeuwen ontstaan aan een bocht van de rivier Het Spaarne waar het het dichtst bij een oude handelsroute kwam. Een strategische plek dus. Waarschijnlijk had deze nederzetting al in de 13e eeuw een gracht met stadswal - de huidige Gedempte Oude Gracht. Ook de Jacobijnestraat was een riviertje en is tegenwoordig gedempt. De boekhandel - gelegen op de hoek van de Gedempte Oude Gracht en de Jacobijnestraat - bevindt zich dus in het oudste gedeelde van de stad en de kavel was eerst omgeven door water. 

Het pand

Hoe oud het pand zelf is, is niet exact te zeggen. Oude stadstekeningen laten zien dat het in de 16e eeuw al bebouwd was. Volgens bouwhistorisch en dendrochronologisch (op basis van analyses van het gebruikte hout) is Jacobijnestraat 5 en 7 aan het eind van de 14e of begin van de 15e eeuw gebouwd. En er zijn er zelfs die zeggen dat de zijmuur in nummer 5 een deel is van de oude stadsmuur. 

De vroegste vermelding van Jacobijnestraat 3 was in 1662. Het was toen een viswinkel, De Vergulde Salm.

De gevels - in Hollandse Renaissancestijl - zijn al te zien op tekeningen van begin 19e eeuw. Maar de afgebeelde gevels zelf dateren waarschijnlijk uit de 18e eeuw. Op de hoek, waar tot voor kort een slager zat, zat toen een brood en meelfabriek. Vermoedelijk had Jacobijnestraat 3 een 17e eeuwse indeling, met de viswinkel in het voorhuis en erachter een gang met een haard en trap naar de verdieping. Er was (is) ook een kelder met tongewelf onder het voorhuis. Die was bereikbaar via verschillende luiken. De meeste daarvan zijn inmiddels afgesloten, maar de kelder is nog wel bereikbaar. Sterker nog: tot voorkort werd het gebruikt als opslagplaats voor kooltjes voor de haard in de winkel. Een haard in een boekenwinkel is natuurlijk niet ideaal. Maar we hebben hem nog tot 2015 elke winter gebruikt. 

De boekhandel

Jacobijnestraat 3 was tot 1844 het eigendom van winkelier Jan Oudshof. In 1882 kocht kruidenier Jan Hendrick van El het. In 1905 verhuurde hij het aan Hendrick de Vries en hier begint de geschiedenis van onze boekhandel, en wel onder de naam ‘Oude en Nieuwe Boekhandel’. Het was een boekhandel met leesbibliotheek en boekbinderij.

Wat ook nieuw was, was dat Hendrick de Vries als eerste in Nederland de deur open liet staan, terwijl in de boekenwereld een dichte deur en een hoge drempel de norm was. Er verscheen zelfs een vermanend artikel op Boekblad hierover. Bij andere boekhandels moest je aanbellen. De Vries wilde dat de boekhandel laagdrempeliger werd. 

Hij kocht niet lang hierna de Gedempte Oude Gracht 25 voegde de panden samen. In 1921 kocht hij ook Jacobijnestraat 3 en in 1924 vond er een grote verbouwing plaats waarbij de gebouwen volledig samengevoegd werden - alleen de zijgevels en balklaag van de eerste verdieping bleef op zijn plek. 

De gevel werd volledig gerestaureerd. Het werd opnieuw opgemetseld en de t-vormige schuiframen werden vervangen door kruisvensters - wat waarschijnlijk dichter licht bij de oorspronkelijke staat van de gevel. De indeling in de winkel en op de verdiepingen werd volledig aangepakt. Hierna zijn er nog kleinere aanpassingen geweest, zoals dat de voorkamer op de 1e verdieping van Jacobijnestraat 3 bij de woning van nummer 1 getrokken werd. Jacobijnestraat 1 was niet van de familie De Vries, maar deze actie betrof een ‘ruil’ waarbij een deel van nummer 1 op de begane grond bij de boekwinkel getrokken werd. Ook was er geen trap meer naar de eerste verdieping. De verdiepingen waren alleen nog maar te bereiken via De Gedempte Oude Gracht. 

In 1979 vond er weer een grote verbouwing plaats - maar vooral in de andere panden om die samen te brengen met Jacobijnestraat 3. Niet veel later werden er verhelingen aangebracht met Jacobijnestraat 5.

Bron: Bouwhistorische Verkenning Jacobijnestraat 3 Haarlem (28 januari 2020), MoNed Bureau voor bouwhistorisch onderzoek

Bekijk ook: Boeken over Haarlem | Openingstijden en contactinformatie | Top 10 bestsellers | Overzicht van onze rubrieks- en themapagina's | Tips van onze booklovers | Winkel Den Haag | The English Bookstore | Le Petit Cafe Haarlem | Evenementen in Haarlem | Klantenservice | Winkels | Winkelnieuws | Ons verhaal